Destructief gedrag, wat is dat
Wat houdt destructief gedrag in? Destructief is het tegenovergestelde van constructief. Het betekent dus, dat je dingen kapot maakt in plaats van dat je dingen opbouwt.
Waar kun je aan denken bij destructief gedrag?
Je kunt allereerst een onderscheid maken tussen gedrag naar een ander toe en gedrag naar jezelf toe.
Bij destructief gedrag naar een ander toe kun je denken aan:
verbale agressieve uitlatingen:
- agressief reageren, snel boos zijn
- schelden
- iemand naar beneden halen
- roddelen
- pesten
- liegen en bedriegen
- fysieke agressieve uitlatingen:
- fysiek geweld: slaan, schoppen, duwen
- pesten
- mishandelen
Destructief gedrag naar jezelf uit zich bijvoorbeeld in:
- jezelf verwaarlozen
- negatief over jezelf denken, jezelf naar beneden halen
- vluchten in:
- drugs,
- alcohol,
- seks
- (teveel) eten
- niet eten
- gokken
- een andere verslaving
- jezelf pijn doen, beschadigen
- jezelf terugtrekken in isolement
- geen hulp willen aanvaarden
Waardoor wordt destructief gedrag veroorzaakt?
Er kunnen allerlei redenen voor zijn om destructief gedrag te vertonen. En – helaas – niemand ontkomt er aan. Iedereen vertoont op zijn tijd destructief gedrag, de een meer dan de ander, maar het is heel menselijk.
Destructief gedrag komt voort uit pijn. Het heeft te maken met onrecht dat je is aangedaan. En… iedereen is onrecht aangedaan op bepaalde momenten. De een meer, de ander minder.
Bij onrecht kun je denken aan:
- negatieve ervaringen (op z’n ergst: trauma’s)
- tekort aan liefde en aandacht / verwaarlozing
- je voelt je niet gezien, gehoord, geliefd, begrepen (kan een persoonlijk gevoel zijn, hoeft niet perse iets te zeggen van hoe anderen met je omgaan)
- er is over je grenzen gegaan
Samengevat komt het voort uit het feit, dat jij iets waar je recht op had niet hebt gekregen of is ontnomen. Dat klinkt misschien een beetje cryptisch. Laat ik een voorbeeld noemen.
Jij hebt recht op jouw grenzen (fysiek en mentaal). Als iemand over jouw grenzen heen gaat, bouw je in feite een destructief recht op. Je mag het hem ‘betaald zetten’, zodat de rekening als het ware weer vereffend is.
Jij hebt als kind recht op liefde van je ouders. Telkens als jij deze liefde niet krijgt op het moment dat je er wel ‘recht op had’, bouw je een destructief recht op. Je hebt als het ware ‘nog iets tegoed’. Dat ’tegoed’ kun je in extreme gevallen later in het leven opeisen. Of je laat in het heden vaak destructief gedrag zien, omdat je gewoon niet lekker in je vel zit. Je wordt bijvoorbeeld snel boos, of reageert extreem op dingen.
Onrecht doorgeven
Het onrecht wordt dus in feite doorgegeven. Het onrecht dat de ander jou aandoet (over je grenzen gaan bijvoorbeeld) komt uiteindelijk voort uit onrecht dat die ander – door een derde – is aangedaan, en waar hij destructief op reageert. Daar wordt jij dus in feite de dupe van. Die ander zit misschien niet goed in zijn vel door wat hem is aangedaan, en vertaalt dat naar destructief gedrag naar jou toe. Jij ervaart op dat moment ook onrecht. Je zou hierop dus ook kunnen reageren met destructief gedrag, door hetzelfde terug te doen. Of je gaat je rot voelen, en het later op een ander afreageren.
Contextueel denken
Dit zijn (kleine) voorbeelden uit het dagelijks leven. Dit principe zie je echter ook terug in het contextuele denken. Als jij bijvoorbeeld als kind voor je ouders hebt moeten zorgen, dan zou het zich kunnen wreken op je kinderen. Je kunt als het ware het gevoel hebben van ‘nu zorgen zij maar voor mij, ik heb in het verleden genoeg gedaan’. Is dat eerlijk naar je kinderen toe? Nee, want zij kunnen er niets aan doen. Je kinderen moeten betalen voor het gemis dat jij ervaren hebt doordat jouw ouders niet in staat waren jou te geven waar je recht op had. Het is op deze manier als het ware een ‘roulerende rekening’ (zoals het in het contextuele denken wordt genoemd). De rekening blijft maar doorgaan. De term roulerende rekening wordt dus met name gebruikt bij onrecht dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Als je dit gemis echter kunt verwerken (het onder ogen kunt zien en erover rouwen), dan hoeven jouw kinderen niet de dure rekening te betalen. Dan kun jij die roulerende rekening doorbreken. Wat een overwinning!
(Op zoek naar illustratieve voorbeelden vond ik deze site over de roulerende rekening. Deze wil ik je niet onthouden. Ik vond het een duidelijke uitleg, met een zeer indrukwekkend persoonlijk verhaal. En ook deze site laat je zien waar destructief gedrag vandaan kan komen. Ook een zeer aangrijpend verhaal.)
In het klein
Zo gaat het dus ook in het klein. Mensen kunnen soms onredelijk uitvallen. Dan kun je denken ‘wat heb ik fout gedaan’. Maar dan blijkt, dat ze iets hebben meegemaakt (dat hen onrecht is aangedaan), wat ze op jou afreageren. Destructief dus. En als jij daar dan constructief op kunt reageren, in plaats van destructief, dan heb je veel gewonnen!
Hoe kun je positief reageren?
Allereerst moet je er bewust van zijn wanneer je destructief gedrag vertoont. Ga bij jezelf na: bouwt dit gedrag op? Heeft een ander er iets aan? Heb ik er iets aan? Wat levert het op / wat brengt het teweeg?
En stel jezelf dan de vraag: Wil ik dit? Ben ik blij met het resultaat? Wordt het leven hier mooier van?
En dan nog kan het lastig zijn om niet destructief te reageren. Het kan heel onrechtvaardig voelen. Die ander behandelt jou slecht, hoezo zal ik dan goed terug reageren? Maar bedenkt goed wat je er mee bereikt (of juist niet bereikt). Durf ‘de mindere’ te zijn, in het besef, dat een ander in principe ook het goede wil, maar niet bij machte is. Durf ’tegengesteld’ te reageren. (Lees in dit verband ook mijn blog over tegengesteld reageren van de vorige keer.) Wees vergevingsgezind.
De pijn achter het gedrag
Het hoeft eigenlijk helemaal niet zo veel te kosten. Als je namelijk beseft dat iets uit pijn voortkomt, dan helpt dat je om constructief te reageren. Als iemand bijvoorbeeld over je grenzen gaat, en jij beseft, dat dat voort komt uit pijn door (een) negatieve ervaring(en), dan kun je makkelijker constructief reageren. Je zou bijvoorbeeld – volgens de Geweldloze Communicatie Methode – naar het gevoel van de ander kunnen vragen, en aandacht kunnen hebben voor zijn ‘pijn’. (Misschien ligt er angst aan ten grondslag bijvoorbeeld.) En de ander kan de relatie weer in balans brengen, als hij zijn excuses aanbiedt en zijn fout herstelt (als dat mogelijk is).
Als je dus ‘met gelijke munt terugbetaalt’ hou je het onrecht in stand. Als je vanuit mededogen kunt
reageren breng je ‘recht’ in de situatie. Je buigt de situatie als het ware om.
Niemand kiest er in principe voor om destructief te zijn. Ieder wil in de kern vrede en harmonie. Maar soms lijkt het echter, alsof je geen keuze hebt. Je reageert vanuit emotie, vanuit het gevoel ‘niet anders te kunnen’. Maar je kunt altijd kiezen hoe je wilt reageren.
De prijs van ‘met gelijke munt terugbetalen’
Stel, je wordt vals beschuldigd van iets. Dan kun je wraak nemen door ook onjuiste dingen over die ander te zeggen. Dat is echter destructief. Het bouwt niet op.
Of iemand slaat je. Dan kun je terugslaan, dan is het weer ‘in balans’. Ook dit is echter heel destructief. Je houdt het negatieve in stand.
Je maakt dus in deze voorbeelden de situatie alleen maar erger. Het is verleidelijk om hetzelfde terug te doen, maar wat bereik je er mee? Als je hetzelfde terugdoet, heeft de ander eigenlijk geen kans meer om ‘sorry’ te zeggen. Dat hoeft dan niet meer, want jij hebt hetzelfde bij die ander gedaan. Het is weer ‘in balans’, maar op een negatieve manier.
En als je niets terug doet?
Wat als je niets terugdoet? Dan is er in feite dus een onbalans. Dat maakt echter wel, dat die ander bij jou ‘in het krijt staat’. Die ander zou dan dus zijn excuses moeten aanbieden om weer ‘in balans’ met jou te komen. En stel, dat dat gebeurt: dan is er dankzij jouw gedrag iets moois tot stand gekomen. Heel constructief.
Het is wel belangrijk, dat dit een echte keuze is. Je kiest er voor om ’tegengesteld’ te reageren. Als dit namelijk geen keuze is, dan laat je in feite over je heen lopen. Dan schaadt het jou. Als je echter kunt kiezen om niet destructief te reageren, maar om te vergeven, dan schaadt het jouzelf niet. Je wordt er juist sterker van.
Conclusie
Probeer zoveel mogelijk om destructief gedrag te vermijden. Reageer vanuit liefde en mededogen. Besef dat een ander destructief gedrag laat zien vanuit zijn eigen pijn.
Vind jij het moeilijk om niet vanuit je pijn te reageren? Of kun jij goed ‘alles incasseren’? Heb jij nog tips om hier makkelijker mee om te gaan? Ik hoor het graag.
Toen mijn ex voor de tweede keer vreemd ging. Dit keer met een vader van school reageerde ik aanvankelijk kalmpjes. We hadden drie jonge kinderen en een huis in het centrum van een middelgrote stad in de randstad. Ze vertelde dat ze het graag met hem wilde uitzoeken en vroeg of we geen open relatie konden starten. Ik gaf aan dat ik dat niet wilde en dat ze eerst de relatie moest beeindigen en apart gaan wonen. Dat wilde ze niet. Nadat ze voor de derde keer tegen me loog over het vreemdgaan, ik had gesproken met haar minnaar en hij me zijn woord als man had gegeven dat het zou stoppen, trof ik ze op een avond samen in de hal van een bioscoop. Ik heb hem toen in elkaar geslagen en gevraagd wat zijn woord als man precies inhield. Zij ontving tijdens haar poging me te stoppen ook een mep. Die had ze verdiend. De jaren hiervoor vroeg ze me te veranderen, wilde ze mijn ouders niet op kraamvisites hebben, ben ik onder werktijd in therapie gegaan en heb diverse banen verloren om er voor de kinderen te kunnen zijn, iets wat zij in haar opleiding tot medisch specialist vaak niet wilde/kon.
Tot de dag van vandaag kan ik mezelf beter in de spiegel aankijken en als ik die vader zie op het schoolplein vlucht hij weg. Als ik niet zo had gehandeld had ik mezelf minder gewaardeerd dan nu. Ik ben voor mezelf opgekomen en had het betreurd als ik simpelweg was weggelopen.
Wow Peter, wat heftig voor jou om mee te maken. Zo te lezen heb jij ongelooflijk je best gedaan om het weer goed te krijgen, en heb je haar (in eerste instantie) je vertrouwen gegeven; groot respect!
En wat ontzettend pijnlijk dat jouw ex jou in feite zo vernederd heeft, tot drie keer toe. Daar zijn geen woorden voor. (Ik vraag me af waar het van komt dat zij zich zo destructief gedraagt. Dat heeft ook een oorzaak; zonder het goed te praten natuurlijk! Ieder is verantwoordelijk voor zijn/haar eigen daden.)
Wat ik in dit stuk geschreven heb is ontzettend moeilijk, helemaal in zo’n schrijnende situatie. ‘In het klein’ is het misschien nog wel te doen, maar in zó’n situatie is het echt ongelooflijk moeilijk om niet in destructief gedrag te vervallen. Ik wil nog wel even benadrukken dat niet destructief reageren niet betekent dat je over je heen laat lopen; zeker niet. Het is alleen de kunst om het zonder agressie te doen. Maar ik snap best, dat je hoofd daar niet naar staat in zo’n situatie. Het is makkelijk voor mij om van een afstandje te zeggen wat ‘verstandig’ en ‘niet verstandig’ is. En zoals ik in het stuk ook schrijf, niemand ontkomt er aan, ook al zou je het misschien wel willen.
Jij schrijft, dat je jezelf minder gewaardeerd had als je het niet zo gedaan had. Ik denk echter, dat je sowieso waardering moet krijgen voor hoe je je best hebt gedaan. Dát is echt alle waardering waard. Als vervolgens blijkt dat zij zich totaal niet wil inzetten voor jullie relatie, is het duidelijk dat er een punt achter gezet moest worden. En dat is dus blijkbaar ook gebeurd. Dat is dus wat je kunt doen om je grenzen aan te geven: een punt achter de relatie zetten. Ik weet niet of het van jou uitgegaan is om de relatie te beëindigen, maar in elk geval is dat wel een manier om te laten weten dat ze te ver gegaan is. Als je je eigen grenzen durft te stellen, is dat waardering waard (zonder dat je perse iemand knock-out hoeft te slaan). Het is juist heel waardevol als je zonder slaan bereikt wat je wilt: je niet langer ‘laten gebruiken’. Het is menselijkerwijs gesproken misschien ‘gangbaar’ dat je pas een man bent als je van je af kunt slaan, maar ik ben van mening dat je juist ‘een man bent’ als je zonder slaan bereikt wat je wilt bereiken. Het is de kunst om ‘erboven te staan’; slaan is namelijk een ‘oerdrift’, en niet moeilijk. Je inhouden, dát is pas moeilijk.
Dus ik vind dat je de waardering waard bent als je je eigen regie durft te pakken, zonder dat je slaat. Jij hebt het echt niet nodig gehad om te slaan. Jij bent sowieso de waardering waard. Grenzen stellen en eigen regie pakken; dat is waar het om gaat. Dán kun je jezelf recht in de spiegel aankijken.
Mocht je hier nog meer over willen zeggen, dan nodig ik je uit om mij rechtstreeks te mailen (inge@coaching-ikbenik.nl).
Heel veel sterkte met alles!
Dank je wel voor je uitgebreide reactie Inge.
Ik reageer hier natuurlijk op omdat ik er mee zit dat ik zo heb gehandeld en dat ik het ergens betreur dat het niet op een andere manier is gelukt. Het is echt een wanhoopsdaad geweest vooral ook omdat ik wist dat zij financieel veel meer eigen vermogen in het huis had gestopt en ik haar niet kon uitkopen en dus naar een buitenwijk zou moeten verdwijnen voor haar verlangen naar een andere man.
Daar kwam bij dat ze maanden daarvoor steeds aangaf mij ‘vrouwelijk’ te vinden of dat ik me niet ‘mannelijk’ zou gedragen. Haar minnaar was een kop groter dan ik en ik wilde haar laten zien hoe mannelijk ik kan zijn. Dat is gelukt. Helaas niet op een maatschappelijk geaccepteerde manier.
Nogmaals dank voor je uitgebreide reactie.
Ik vind het echt bewonderenswaardig dat je zo open en eerlijk er naar kunt kijken Peter. Mijn complimenten hiervoor. Ik begrijp die wanhoopsdaad heel goed, het is zó logisch. Ik wens je van harte een betere toekomst toe, waarin je weer gelukkig zult zijn.