Geweldloze Communicatie
Ken je het: Geweldloze Communicatie?
Kún je het: geweldloos communiceren?
Het is zo’n geweldig middel om respectvol met elkaar om te gaan. Het kan helpen ruzie’s te voorkomen.
Wat is het
Ik zal je in vogelvlucht meenemen. Als je je er meer in wilt verdiepen, kun je het boek ‘Geweldloze Communicatie’ van Marshall B. Rosenberg lezen; echt een aanrader. Hij is de ontwerper van dit model en beschrijft in zijn boek uitvoering wat het is en hoe je het toepast, met heel veel voorbeelden uit zijn eigen leven (hij is overleden op 7 februari in 2015).
Hij schrijft in zijn boek, dat ‘het doel van Geweldloze Communicatie niet is om mensen en hun gedrag te veranderen om onze zin te krijgen, maar om relaties op te bouwen die gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid, eerlijkheid en empathie, waardoor uiteindelijk de behoeften van alle partijen kunnen worden vervuld.’ Het gaat dus om respect en gelijkwaardigheid. Hoe kunnen wij zo met elkaar omgaan, dat we beiden de grootste kans hebben om tevreden te zijn.
Vier elementen
De Geweldloze Communicatie is opgebouwd uit vier elementen.
- de waarneming: Neem waar wat er gebeurt, zonder oordeel. Kijk alleen naar de feiten. Wat hoor ik, wat zie ik.
- je gevoel: Wat voor gevoel roept het bij me op. Word ik er blij van, of boos, of verdrietig, of bang (of alles wat er nog meer is aan emoties; en dat zijn er héél veel). Laat dat aan de ander weten.
- je behoefte: Waar zou je in deze situatie behoefte aan hebben. Wat zou je willen. Welke behoefte roept jouw gevoel op.
- het verzoek: Wat zou je de ander willen vragen, heel concreet.
De waarneming
Dit is een heel belangrijk onderdeel van de Geweldloze Communicatie. Daar begint alles mee. Vaak zit er in onze
‘waarneming’ al een oordeel. En dit zal meestal worden opgevat als kritiek, waardoor de ander zich dus zal gaan afzetten. Het is dus ook een heel lastig onderdeel. We zijn ons er vaak niet van bewust hoeveel oordeel er zit in de dingen die wij zeggen. Om dat af te leren zouden we echt moeten oefenen. Neem als voorbeeld de zin: ‘Jij praat ook altijd teveel.’ Dit is geen waarneming. Het zegt niets over de feitelijke situatie. Want wat is ‘altijd’, en wat is ’teveel’. Beter zou zijn: ‘Ik heb nu één zin gezegd, en jij hebt daarna vijf zinnen gezegd die over jezelf gaan.’ Benoem de feiten die je ziet/hoort. Hoe ziet de situatie er uit. Eigenlijk: gebruik de helikopterview – kijk van bovenaf naar de situatie. Reageer niet vanuit je gevoel (en dat is heel moeilijk, vooral als dingen je raken).
Het gevoel
Ook dit is behoorlijk moeilijk. We denken soms dat het om een gevoel gaat, maar als je goed kijkt/luistert, dan blijkt het om een gedachte te gaan. Bij voorbeeld: ‘Ik voel me ongezien.’ Je zou denken, dat het hier om een gevoel gaat, maar je zou de zin ook zo kunnen zeggen: ‘Ik denk, dat jullie mij niet zien.’ Het gaat hier dus om een gedachte in plaats van om een gevoel. En deze situatie kan verschillende gevoelens oproepen. Je kunt het vervelend vinden dat ze jou niet zien, dan voel je je bij voorbeeld verdrietig, of teleurgesteld, of boos. Maar je zou er ook blij om kunnen zijn, omdat je niet gezien wilt worden. Dan voel je je dus blij, of opgelucht. Het gaat bij gevoel dus echt om een emotie. Als je je gevoelens leert uiten helpt je dat om woorden te gebruiken die naar specifieke emoties verwijzen. Als je zegt, dat je je goed voelt, dan zegt dat op zich nog niets. Het is positief, dat is het enige. Maar wat is goed. Ben je blij, opgelucht, tevreden, ….. ? Het is voor jezelf goed om je gevoelens te uiten, zodat je bewuster wordt van hoe je je écht voelt. Bovendien krijgt de ander een beter beeld van hoe jij je voelt, en kan hij/zij daar begrip voor opbrengen en er rekening mee houden. Je stelt je kwetsbaar op (dat kan wel eng zijn), maar het heeft meestal een positief effect op de ander.
De behoefte
Onze behoeften zijn de bron voor onze gevoelens. Als je je gevoel hebt herkend (en erkend), dan kun je dus ‘op zoek gaan’ naar de behoefte die daar achter zit. Welke behoefte zorgt er voor dat jij je zo voelt als je je voelt. Wat heb je nodig om je beter te voelen. Heb je behoefte aan rust bij voorbeeld, of juist aan gezelschap?
Wees je er van bewust, dat het gevoel dat het oproept jouw gevoel is; wij zijn zelf ‘verantwoordelijk’ voor ons gevoel, niet de ander. Dezelfde situatie kan bij verschillende mensen verschillende gevoelens oproepen. De situatie kan wel de aanleiding zijn, maar niet de oorzaak.
Het verzoek
Als je er dan achter bent wat voor gevoel je hebt bij de situatie, en waar je behoefte aan hebt, dan kun je de ander een verzoek doen. Het is belangrijk, dat dit verzoek concreet is, zodat de ander ook echt weet wat hij/zij kan doen om jou tegemoet te komen. Als je bij voorbeeld zegt: ‘Het tocht hier’, dan weet de ander niet dat jij eigenlijk vraagt of hij/zij het raam dicht zou willen doen. En misschien kan de ander het ’tussen de regels door’ wel begrijpen, het is toch vriendelijker als je het gewoon vraagt. En als je ook nog zegt, wat het met je doet (ik krijg er een onbehaaglijk gevoel van bij voorbeeld), dan kan de ander ‘vanuit liefde’ het raam voor je dicht doen. (Of de ander zegt jou, waarom hij/zij het niet gaat doen 😉 ) Feit blijft, dat de ander meer rekening met jou kan houden als je concreet vertelt waar je behoefte aan hebt en wat je zou willen. En let wel: het gaat hier daadwerkelijk om een verzoek, niet om een eis. Een verzoek kan geweigerd worden, daar moet je rekening mee houden. Het gaat er om, dat de ander vanuit eigen vrije wil jouw verzoek inwilligt. Dat komt ten goede aan een respectvolle relatie, en daar gaat het om. Het gaat er niet om de ander te laten doen wat jij wilt.
Ook Geweldloos Luisteren
Hierboven heb ik besproken hoe je bij jezelf voelt wat je voelt in een situatie en welke behoefte daar achter zit, en hoe je een verzoek doet aan de ander. Dit model kun je echter ook gebruiken als je luistert naar de ander. Rosenberg noemt dit in zijn boek ‘met empathie ontvangen‘ of ‘met mededogen luisteren naar de ander‘.
Om met mededogen te kunnen luisteren moet je je hoofd ‘leeg maken’. Je moet dus echt ‘aanwezig zijn’ bij de ander (lees ook mijn eerder blog hierover). Je moet van te voren alle oordeel uit je hoofd verbannen, en dat valt soms niet mee. Luister slechts, geef geen advies, vraag niet waarom, wees ‘in de geest’ bij de ander. Leef je in in die ander. Het gaat dus eigenlijk niet om de woorden die hij/zij spreekt, maar probeer te luisteren naar wat die ander nodig heeft, hoe hij/zij zich zal voelen. Het is vaak zinvol om te parafraseren wat we hebben begrepen. Zo ontdekken we, of we de ander goed hebben begrepen. In de Geweldloze Communicatie parafraseer je gewoonlijk met vragen. Deze kunnen betrekking hebben op:
- wat de ander waarneemt: ‘Reageer je op het aantal avonden dat ik afgelopen week weg was?
- hoe de ander zich voelt en de behoeften achter die gevoelens: ‘Voel je je gekwetst omdat je voor je inspanningen meer waardering had willen hebben dan je kreeg?’
- wat de ander verzoekt: ‘Wil je dat ik je vertel waarom ik zei wat ik zei?’
Merk het verschil tussen bovenstaande vragen en de vragen hieronder:
- ‘Wat is het dan, dat ik zou hebben gedaan?’
- ‘Hoe voel je je?’ ‘Waarom voel je je zo?
- ‘Wat wil je dat ik eraan doe?’
Bij het tweede rijtje vragen gaat het om de ontvanger, niet om de spreker. De ontvanger heeft zich in het tweede geval niet eerst gericht op de spreker. Dit soort vragen zal dan ook vaak weerstand of verzet oproepen. Je kunt wel vragen – zoals in vraag 3 – wat je er aan kunt doen, maar dan is het belangrijk, dat je eerst je eigen gevoel er over uit. Je kunt bij voorbeeld zeggen, dat je verdrietig bent om wat het met de ander heeft gedaan, en dat je zou willen weten wat je zou kunnen doen om het weer ‘goed’ te maken.
Emotioneel geladen opmerkingen
Vooral bij emotioneel geladen ‘informatie’ is het belangrijk om dat gevoel ’terug te communiceren’. Dus als iemand heel erg verdrietig is, dan is het goed om dat te benoemen. ‘Ik zie dat je hier heel verdrietig van wordt’. Je geeft op die manier erkenning aan die ander zijn/haar gevoelens.
Onvervulde behoeften
Realiseer je ook, dat er achter elke boodschap een mens zit met onvervulde behoeften. Als het je lukt om empathievol te blijven reageren heb je de meeste kans, dat de ander zich bewust wordt van zijn diepere behoeften.
Het valt soms niet mee om empathievol te blijven reageren. In het boek ‘Geweldloze Communicatie’ wordt uitgebreid ingegaan op het onderwerp empathie en hoe je hier mee om kunt gaan.
Ik hoop, dat ik je een beetje heb kunnen laten proeven wat Geweldloze Communicatie inhoudt. En ik hoop natuurlijk, dat je er in je omgang met anderen iets aan hebt. Probeer maar eens te letten op hoe je de dingen zegt en hoort; misschien kun je geweldloze communicatie toepassen, of misschien doe je het al.
Vind jij het makkelijk of moeilijk om je eigen gevoelens te herkennen? Als je wilt, kun je hieronder je reactie geven.
Geef een reactie